Krzysztof Kolumb

Krzysztof Kolumb, genueński żeglarz w służbie kastylijskiego dworu, żył w latach 1451 - 1506. Był wielkim, przełomowych odkrywców geograficznych. Wierząc, że możliwe jest dopłyniecie z Europy do Indii, przemierzając drogą wodną kulę ziemską odkrył kontynent amerykański. Nie jest pewne czy Krzysztof Kolumb był świadom odkrycia nieznanego Europejczykom lądu, czy też uważał, że rzeczywiście dotarł do Indii. Krzysztof Kolumb odbył w sumie cztery wyprawy i dotarł do wysp Morza Karaibskiego, ale też do stałego lądu - wybrzeża Ameryki Środkowej i Ameryki Południowej. Odkrycia Krzysztofa Kolumba zdynamizowały ideę wypraw i odkryć geograficznych, zapoczątkowały czas konkwisty oraz budowania imperiów kolonialnych, początkowo przez Hiszpanię i Portugalię, następnie przez pozostałe mocarstwa europejskie, przede wszystkim Anglię.

Idea utworzenia nowego szlaku handlowego do Indii

W okresie odrodzenia istniało coraz większe zapotrzebowanie na egzotyczne towary pozyskiwane z krajów pozaeuropejskich. Szczególnym popytem cieszyły się przyprawy, takie jak pieprz, coraz droższe - zważywszy na ograniczenia celne nakładane przez Imperium Osmańskie po klęsce Bizancjum i ryzyko podróży lądowej. Poszukiwano możliwości otwarcia nowych szlaków morskich. Trudny i długi szlak przez Przylądek Dobrej Nadziei został odkryty przez Bartolomeo Diaza dopiero w 1488 roku.
W końcu XV wieku państwa Półwyspu Iberyjskiego, Portugalia i Kastylia (od 1516 roku jako Hiszpania) zakończyły rekonkwistę (upadek Grenady, ostatniej twierdzy muzułmańskiej), liczna szlachta, zajęta do tej pory walką z niewiernymi, poszukiwała nowego zajęcia. Kwestia ekspansji na nowe obszary poza Europą leżała w polu zainteresowań obydwu dworów, zarówno portugalskiego jak i Kastylii.

Pochodzący z włoskiego portu Genua Krzysztof Kolumb wiele lat przebywał na dworze portugalskim. Jako bankier odbywał wiele podróży i był świadom potrzeby wyznaczenia szlaku morskiego do Indii. Źródłem inspiracji dla idei wyprawy Krzysztofa Kolumba były prace "Imago Mundi" Pierre'a d'Ailly oraz mapa zachodniej drogi do Indii opracowana przez Paola dal Pozzo Toscanellego dla króla Portugalii Alfonsa V. Za czasów infanta Henryka Żeglarza Portugalia znacząco rozwinęła swój potencjał morski - utworzono szkołę morską, rozpoczęto budowanie imperium kolonialnego. Idea Krzysztofa Kolumba polegała na zaprzestaniu eksploracji nieefektywnej - jego zdaniem - drogi wschodniej do Indii wokół Afryki i przetarcia szlaku zachodniego z wykorzystaniem znanych prądów morskich i wietrznych. Błędem Krzysztofa Kolumba było przyjęcie do obliczeń niewłaściwej wartości dla wielkości ziemi i długości równika, Krzysztofowi Kolumbowi wydawało się, że Indie leżą zdecydowanie bliżej wybrzeży Portugalii niż w rzeczywistości. Nowatorstwo jego pomysłu polegało na znajomości prądów wodnych i wiatrów. Najpewniej wiedzę tą przejął Krzysztof Kolumb z obserwacji portugalskich rybaków, którzy - być może - nieświadomie wielokrotnie spychani byli przez prądy na wody Nowej Funlandii.

Portugalski król Jan II nie wyraził jednak zainteresowania projektem Krzysztofa Kolumba. Dopiero w 1492 roku, po przeniesieniu Krzysztofa Kolumba do Kastylii, miejscowa królowa Izabela zgodziła się pokryć część kosztów wyprawy. Zapłatą dla Krzysztofa Kolumba miał być tytuł wicekróla nowo odkrytych ziem i jedna dziesiąta zysku.

Wyprawy Krzysztofa Kolumba

Pierwsza wyprawa Krzysztofa Kolumba wyruszyła z atlantyckiego portu Palos de la Frontera 3 sierpnia 1492 roku. Krzysztof Kolumb dysponował dwiema karawelami Pinta i Nina oraz karaką Santa Maria, obraną na okręg flagowy. Do dyspozycji Krzysztof Kolumb miał w sumie 90 osobową załogę. Po postoju na Wyspach Kanaryjskich 12 października wyprawa Krzysztofa Kolumba dotarła do wybrzeży Wysp Bahama. Następnie wyprawa dotarła do Kuby i Haiti, nazwanej Hispaniolą. Po utracie Santa Marii i Pinty i po pozostawieniu części członków wyprawy w forcie Navidad na Haiti, Krzysztof Kolumb zdecydował się o powrocie do Europy. Na kastylijski dwór królewski powrócił w marcu 1493 roku. Wieść o sukcesie wyprawy Krzysztofa Kolumba rozpoczęła okres gorączki odkryć geograficznych.

W drugą wyprawę Krzysztof Kolumb mógł wyruszyć jeszcze jesienią 1493 roku, tym razem na kilkunastu statkach. Druga wyprawa Krzysztofa Kolumba przyczyniła się do odkrycia Małych Antyli i Jamajki. Krzysztof Kolumb uparcie dążył jednak do odkrycia drogi prowadzącej bezpośrednio do Indii. W aurze skandali, zważywszy na jego autorytarną metodę pracy, powrócił na dwór kastylijski w marcu kolejnego roku.

Wokół postaci Krzysztofa Kolumba narosła w tym czasie czarna legenda, związana z niebezpieczeństwem wyprawy (osada Navidad na Haiti została doszczętnie zniszczona przez tubylców, wtedy nazwanych Indianami), jak i jego okrucieństwem i autorytarnym podejściem do podwładnych i współpracowników. Bogactwa nowo odkrywanych ziem okazywały się też łatwym łupem. Do trzeciej, już mniej radosnej i spontanicznej wyprawy na sześciu okrętach doszło dopiero po czteroletniej przerwie w 1498 roku. Podczas tej wyprawy, Krzysztof Kolumb poszukując stałego lądu - jak wierzył - Indii, dotarł do wybrzeży Ameryki Południowej, do ujścia rzeki Orinoko. Założono też San Domingo na Haiti, pierwsze istniejące do dziś osiedle w Nowym Świecie, nazwanym Indiami Zachodnimi. Gwałtowny charakter Krzysztofa Kolumba przyczynił się do jego aresztowania przez specjalnego wysłannika korony kastylijskiej, który w 1500 roku otrzymał misję doprowadzenia siłą Krzysztofa Kolumba do Europy.

Pomimo kontrowersji Królestwo Kastylii umożliwiło Krzysztofowi Kolumbowi organizację czwartej wyprawy do Indii Zachodnich. Tym razem miała ona miejsce już po podróży Vasco da Gamy, który dotarł do (właściwych) Indii podróżując wokół Afryki. Celem Krzysztofa Kolumba było udowodnienie, że opracowany przez niego szlak jest bardziej efektywny i krótszy. Dlatego zamierzał dotrzeć do tych samych miejsc, które odwiedził Vasco da Gama. Odkrył Amerykę Środkową - Nikaraguę i Honduras, dowiedział się też o istnieniu cywilizacji amerykańskich oraz Oceanu Spokojnego. Być może wtedy zrozumiał - o czym świadczą listy, że nie dotarł do Indii, lecz odkrył nowy ląd. Schorowany, powrócił do Kastylii w 1502 roku. Umarł w 1504 roku. Jego wolą był pochówek w San Domingo, nie jest jednak ostatecznie ustalone jego miejsce spoczynku, choć źródła głoszą, że jest to katedra w San Domingo.

Dalsze losy odkrycia Krzysztofa Kolumba

W 1513 roku Vasco Nunez de Balboa przebył konno przesmyk panamski i odkrył Ocean Spokojny, co potwierdziło, że przedmiotem odkrycia Krzysztofa Kolumba nie były Indie tylko nowy kontynent. Jeszcze w 1494 roku Kastylia (Hiszpania) i Portugalia, ze wsparciem papiestwa, zawarły traktat z Tordesillas: dokonały symbolicznego podziału świata na strefę wpływów hiszpańskich i portugalskich, co wyznaczyło kierunek dla pierwszej generacji imperiów kolonialnych (zgodnie z traktatem z Tordesillas Brazylia przypadła Portugalii). W 1519 roku wyruszyła wyprawa Ferdynanda Magellana, który jako pierwszy opłynął kulę ziemską.

Znaczenie odkrycia Krzysztofa Kolumba

Rok 1492 i postać Krzysztofa Kolumba są niezwykle ważne dla historii państw amerykańskich. Choć sam kontynent nosi nazwę od imienia innego odkrywcy, Amerigo Vespucciego, to Krzysztof Kolumb jest bohaterem świąt narodowych, obiektem szacunku i pamięci. Odkrycie Krzysztofa Kolumba i początek ekspansji państw Europy w Nowym Świecie, to też początek końca kultur i cywilizacji rdzennych amerykanów, niszczonych przez konkwistę i przymusową chrystianizację. Podbój nowych ziem przyczynił się do bogactwa pierwszych imperiów kolonialnych - Portugalii i Hiszpanii. Przywożone do Europy skarby przyczynią się jednak do deprecjacji złota i inflacji, co poskutkuje wprowadzeniem polityki merkantylizmu. Na przełomie XVI i XVII wieku rolę Hiszpanii i Portugalii jako potęg kolonialnych przejmie Anglia.